DoelenKwartet
Frank de Groot viool
Maartje Kraan viool
Karin Dolman altviool
Hans Woudenberg cello
m.m.v. Eva Zöllner accordeon
In de laatste decennia heeft de accordeon zich gestaag ontwikkeld van een volksmuziekinstrument tot een instrument waarvoor de grote componisten graag schrijven.
Het vorige concert hoorde u hoe viool en de russische knopaccordeon, de bajan samengingen. Ditmaal hoort u hoe het scala aan klankkleuren die de accordeon kan oproepen, zich laat mengen met die van het strijkkwartet. Dat is wat de Deense componist Hans Abrahamsen en zijn Duitse collega Wolfgang Rihm in hun composities laten horen.
Charles Ives componeerde precies 100 jaar geleden zijn tweede strijkkwartet, een werk vol extremen, dissonantie en lyriek. Het is een van de pijlers van de Amerikaanse muziek. Nu nog – een eeuw later – stijgt de verbazing bij het luisteren er naar.
Abrahamsen liet voor het eerst van zich horen in de jaren zeventig toe hij zich achter de `Nieuwe Eenvoud´ die zich in de Deense muziek aftekende schaarde – een beweging die zich verzette tegen de complexiteit en publieksonvriendelijkheid van de toenmalige avantgarde. Sindsdien is zijn muziek beduidend gelaagder en minder `eenvoudig´ geworden. In zijn strijkkwartetten hoort u hoe uit een aanvankelijk kaal, abstract lijnenspel een levend, pulserend geheel opbloeit met soms schaamteloos `ouderwets´-romantische passages en – in de werken met accordeon – zelfs een natuurgetrouwe benadering van ademhaling.
Van de in 1971 geboren Brit Thomas Adès hoort u zijn tweede strijkkwartet, een in vergelijking met andere werken van hem een relatief onderkoeld compositie. De titel ‘The four quarters’ verwijst naar vier stadia van een etmaal, beginnend met de nacht. In het tweede deel vertolken pizzicatonoten het vallen van dauwdruppels in de ochtend en priemen weidse, ‘open’ akkoorden als zonnestralen door de nevelachtige sfeer. ‘Days’ is verzadigd van activiteit: een opeenstapeling van rusteloze patronen, culminerend in een ‘gezamenlijk moment’ waarin de strijkers unisono dezelfde beweging volgen. De titel van het slotdeel slaat op een merkwaardig biologisch fenomeen. De klok geeft vierentwintig uren aan, maar correspondeert niet met de aangeboren tijdscyclus van het menselijk lichaam: volgens de interne menselijke klok is een dag vijfentwintig uur lang. Met sardonisch plezier vertaalde Adès dit gegeven in muziek: de kwartetleden krijgen de buitenissige maatsoort 25/16 voorgeschoteld.
PROGRAMMA
Hans Abrahamsen (1952*) Air, accordeon solo (2007)
Thomas Adès (1971*) The four quarters, tweede strijkkwartet (2010)
Hans Abrahamsen Three little nocturnes, voor accordeon en strijkkwartet (2005)
pauze
Wolfgang Rihm (1952*) Fetzen 3 + 8 voor accordeon en strijkkwartet (2002/2004)
Charles Ives (1874-1954) Tweede strijkkwartet (1907/’13)
Het DoelenKwartet is een van de belangrijkste strijkkwartetten in Nederland op het gebied van de hedendaagse klassieke muziek. Het repertoire omvat zo’n 200 voornamelijk eigentijdse werken en composities uit de vroeg-twintigste eeuw. Om deze nieuwe muziek in een historisch perspectief te kunnen plaatsen, laat het kwartet incidenteel ook de klassieken herleven. De vele ontmoetingen die het DoelenKwartet met vooraanstaande componisten mocht hebben, zijn voor het kwartet een leidraad geweest bij het vormen van een onmiskenbaar eigen signatuur: Steve Reich, Henri Dutilleux, Kevin Volans, John Adams, Wolfgang Rihm, Hans Abrahamsen, Willem Jeths, Peter-Jan Wagemans.
Het DoelenKwartet is het huiskwartet van Concertgebouw de Doelen, de concerten van het DoelenKwartet vormen dan ook een substantieel onderdeel van de Red Sofa Serie. Met ingang van seizoen 2010/2011 verzorgt het DK ook in de Nieuwe Kerk te Den Haag een eigen serie.
Behalve op de belangrijke Nederlandse podia en festivals trad het kwartet op in Frankrijk, Duitsland, Polen, Tsjechië, Zwitserland, Denemarken en Costa Rica.
Verder profileert het DoelenKwartet zich met bijzondere cd-opnamen van componisten als Hans Erich Apostel, Karl Amadeus Hartmann, Wolfgang Rihm en Willem Jeths.
Cybele-Records is het label waarmee het DK samenwerkt. De bij Cybele uitgebrachte cd’s werden allen onderscheiden met diverse prijzen, waaronder tweemaal de Echo Klassik Preis, de Leopold Preis, de Editors Choice van The Grammophone en nominaties voor de Deutsche Schallplattenpreis 2009 en 2010.
Eva Zöllner (*1978) studeerde accordeon aan de conservatoria van Keulen en Kopenhagen bij Geir Draugsvoll. Met groot engagement zet zij zich in voor hedendaagse componisten. Zij maakt deel uit van diverse kamermuziekformaties, nieuwe programmaconcepten ontwikkelend, vaak met een multi-disciplinair karakter (Bijvoorbeeld musikFabrik; Athelas Sinfonietta Copenhagen, Birmingham Contemporary Music Group, La Camerata de Las Americas).
Concerten als soliste voerden haar naar de meeste landen van Europa, naar Japan, Canada, de USA, Argentinie, Brazilië, Cuba, Uruguay, Venezuela en naar Mexico waar zij een wezenlijke bijdrage aan het promoten van de accordeon levert.
De intensieve samenwerking met componisten van haar generatie vormt, net als bij het DoelenKwartet, een belangrijk aspect van haar loopbaan. Dat heeft tot nu toe geresulteerd in premières van meer dan 80 werken in binnen- en buitenland.