Jan Erik van Regteren Altena  viool
Edwin Blankenstijn  viool
Anna den Herder  altviool
Eduard van Regteren Altena  cello

We openen het nieuwe jaar met het befaamde Mondriaan Kwartet.

Centraal staat ‘Different Trains’ van Steve Reich. Tijdens de Tweede Wereldoorlog pendelde Reich geregeld met de trein tussen New York en Los Angeles om zijn gescheiden ouders te bezoeken. Vele jaren later realiseerde hij zich dat, was hij als Jood in die tijd in Europa geweest, dit evengoed een Holocaust-trein had kunnen zijn. Die gruwelijke gedachte inspireerde hem in 1988 tot zijn driedelige compositie voor strijkkwartet en tape.

Voor de pauze hoort u Górecki’s tweede strijkkwartet. Het werk werd geschreven in opdracht van het Kronos kwartet nog voor Górecki’s met zijn symfonie der klaagzangen internationale faam verwierf. De ondertiteling ‘Quasi una Fantasia’ (naar Beethovens ‘Monscheinsonate’) is niet toevallig. Górecki liet zich bij het schrijven van zijn eerste twee strijkkwartetten inspireren door Beethoven. Het werk staat zowel qua structuur als akkoorden vol van 20e eeuwse referentie naar Beethovens werk.

Henryk Górecki  (1933 – 2010)  Quasi una Fantasia, Strijkkwartet no. 2, 1990 – 1991
1. Largo sostenuto – Mesto
2. Deciso energico
3. Arioso: Adagio cantabile
4. Allegro: Lento – Tranquillissimo
.                                                        pauze
Steve Reich (1936 – )  Different Trains voor strijkkwartet en tape, 1988
1. America—Before the war
2. Europe—During the war
3. After the war

Reich schrijft over zijn ‘different trains’:

Different Trains, for String Quartet and pre-recorded performance tape, begins a new way of composing that has its roots in my early tape pieces It’s Gonna Rain (1965) and Come Out (1966). The basic idea is that carefully chosen speech recordings generate the musical materials for musical instruments.
The idea for the piece form my childhood. When I was one year old my parents separated. My mother moved to Los Angeles and my father stayed in New York. Since they arranged divided custody, I travelled back and forth by train frequently between New York and Los Angeles from 1939 to 1942 accompanied by my governess. While the trips were exciting and romantic at the time I now look back and think that, if I had been in Europe during this period, as a Jew I would have had to ride very different trains. With this in mind I wanted to make a piece that would accurately reflect the whole situation. In order to prepare the tape I did the following:

1. Record my governess Virginia, then in her seventies, reminiscing about our train trips together.
2. Record a retired Pullman porter, Lawrence Davis, then in his eighties, who used to ride lines between New York and Los Angeles, reminiscing about his life.
3. Collect recordings of Holocaust survivors Rachella, Paul and Rachel, all about my age and then living in America—speaking of their experiences.
4. Collect recorded American and European train sounds of the ‘30s and ‘40s.

In order to combine the taped speech with the string instruments I selected small speech samples that are more or less clearly pitched and then notated them as accurately as possible in musical notation.
The strings then literally imitate that speech melody. The speech samples as well as the train sounds were transferred to tape with the use of sampling keyboards and a computer. Three separate string quartets are also added to the pre-recorded tape and the final live quartet part is added in performance. […]
The piece thus presents both a documentary and a musical reality and begins a new musical direction. It is a direction that I expect will lead to a new kind of documentary music video theatre in the not too distant future.

Het Mondriaan Kwartet werd in 1982 opgericht en legt zich toe op de uitvoering van het 20ste eeuwse repertoire. Regelmatig geeft het Mondriaan Kwartet opdrachten aan componisten. Meer dan honderd stukken werden speciaal voor het kwartet geschreven, onder andere door Iannis Xenakis, Guus Janssen, Henry Brant, Diderik Wagenaar, Luca Francesconi, Takayuki Rai, Henny Vrienten, Neely Bruce en Paul Termos. Verder bracht het Mondriaan Kwartet wereldpremières van het Tweede en Derde strijkkwartet van de Amerikaanse componist George Antheil (1900-1959). Het Mondriaan Kwartet trad o.a. op tijdens het Holland Festival en tal van internationale evenementen. Onder de door meer dan 20 door hen uitgebrachte cd’s bevindt zich de dubbel-cd “Cartoon/S&M” van John Zorn en de bij het 20-jarig jubileum uitgebrachte cd “The girlssss collection” van Chiel Meijering.